Tác giả Nguyễn Đình Chiểu - Cuộc đời, Sự nghiệp, Phong cách sáng tác

Thơ • Thứ bảy, 06/11/2021, 23:49 PM

Tác giả Nguyễn Đình Chiểu - Cuộc đời, Sự nghiệp, Phong cách sáng tác

Nghệ danh: Nguyễn Đình Chiểu

Tên thật: 阮廷沼

Vài nét về cuộc đời của tác giả Nguyễn Đình Chiểu

Nguyễn Đình Chiểu (chữ Hán: 阮廷炤; 1822 - 1888), tục gọi là Đồ Chiểu (khi dạy học), tự Mạnh Trạch, hiệu Trọng Phủ, Hối Trai (sau khi bị mù), là một nhà thơ lớn của miền Nam Việt Nam trong nửa cuối thế kỷ 19.

Nguyễn Đình Chiểu sinh ngày 13 tháng 5 năm Nhâm Ngọ (1 tháng 7 năm 1822) tại quê mẹ là làng Tân Thới,[2] phủ Tân Bình, huyện Bình Dương, tỉnh Gia Định (nay thuộc phường Cầu Kho, Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh).

Ông xuất thân trong gia đình nhà nho. Cha ông là Nguyễn Đình Huy, người làng Bồ Điền, xã Phong An,huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên; nay thuộc huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Lớn lên, ông Huy cưới vợ ở đây và đã có hai con (một trai và một gái).

Mùa hạ tháng 5 năm Canh Thìn (1820) Tả quân Lê Văn Duyệt được triều đình Huế phái vào làm Tổng trấn Gia Định Thành. Đến đầu mùa thu, Nguyễn Đình Huy đi theo Tả quân để tiếp tục làm thư lại ở Văn hàn ty thuộc dinh Tổng trấn. Ở Gia Định, ông Huy có thêm người vợ thứ là bà Trương Thị Thiệt, người làng Tân Thới, sinh ra bảy con (4 trai, 3 gái) và Nguyễn Đình Chiểu chính là con đầu lòng.

Thuở bé, Nguyễn Đình Chiểu được mẹ nuôi dạy. Năm lên 6, 7 tuổi, ông theo học với một ông thầy đồ ở làng.

Năm 1832, Tả quân Lê Văn Duyệt mất. Năm sau (1833), con nuôi Tả quân là Lê Văn Khôi, vì bất mãn đã làm cuộc nổi dậy chiếm thành Phiên An ở Gia Định, rồi chiếm cả Nam Kỳ. Trong cơn binh biến, cha của Nguyễn Đình Chiểu bỏ trốn ra Huế nên bị cách hết chức tước.

Xong vì thương con, cha ông lén trở vào Nam, đem con ra gửi cho một người bạn đang làm Thái phó ở Huế để tiếp tục việc học. Nguyễn Đình Chiểu sống ở Huế từ 11 tuổi (1833) đến 18 tuổi (1840) thì trở về Gia Định.

Năm Quý Mão (1843), ông đỗ Tú tài ở trường thi Gia Định lúc 21 tuổi. Khi ấy có một nhà họ Võ hứa gả con gái cho ông.

Năm 1847, ông ra Huế học để chờ khoa thi năm Kỷ Dậu (1849). Lần này ông cùng đi với em trai là Nguyễn Đình Tựu (10 tuổi).

Ngày rằm tháng 11 năm Mậu Thân (31 tháng 12 năm 1848), mẹ Nguyễn Đình Chiểu mất ở Gia Định. Được tin, ông bỏ thi, dẫn em theo đường bộ trở về Nam chịu tang mẹ.

Trên đường trở về, vì quá thương khóc mẹ, vì vất vả và thời tiết thất thường nên đến Quảng Nam thì Nguyễn Đình Chiểu bị ốm nặng. Trong thời gian nghỉ chữa bệnh ở nhà một thầy thuốc vốn dòng dõi Ngự y, tuy bệnh không hết nhưng ông cũng đã học được nghề thuốc.

Lâm cảnh mù mắt, hôn thê bội ước, cửa nhà sa sút... Nguyễn Đình Chiểu đóng cửa chịu tang mẹ cho đến năm 1851 thì mở trường dạy học và làm thuốc ở Bình Vi (Gia Định). Truyện thơ Lục Vân Tiên của ông có lẽ được bắt đầu sáng tác vào thời gian này.

Năm 1854, Nguyễn Đình Chiểu cưới Lê Thị Điền (1835-1886, người làng Thanh Ba, huyện Cần Giuộc; trước thuộc Gia Định, nay thuộc tỉnh Long An) làm vợ. Bà Điền là em gái thứ năm của Lê Tăng Quýnh, học trò ông, vì cảm phục và mến thương thầy đã xin gia đình tác hợp. Truyện thơ Dương Từ - Hà Mậu của ông có lẽ được bắt đầu sáng tác vào thời gian này.

Năm 1858, Pháp chiếm thành Gia Định, ông phải về quê vợ ở Cần Giuộc, Chợ Lớn. Truyện Ngư tiều vấn đáp có lẽ được làm ra trong giai đoạn này.

Năm 1861, Pháp chiếm Cần Giuộc, ông trôi nổi tới Ba trị xa xôi hẻo lánh. Năm 1867, cụ Phan Thanh Giản tuẫn tiết cũng là năm truyện Lục Vân Tiên được in ra bằng chữ quốc ngữ do tay một người pháp là G. Janeau sao lục và chú thích. Cụ cũng như đa số văn nhân thời ấy không thích chữ quốc ngữ.

Năm 1886, vợ ông là bà Lê Thị Điền mất lúc 51 tuổi. Buồn rầu vì vợ mất, vì cảnh nước mất nhà tan đã bấy lâu, vì bệnh tật ngày càng trầm trọng, 2 năm sau, ngày 24 tháng 5 năm Mậu Tý (3 tháng 7 năm 1888), Nguyễn Đình Chiểu cũng qua đời tại Ba Tri, thọ 66 tuổi. Ngày đưa tiễn nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu về cõi vĩnh hằng, cánh đồng An Đức rợp trắng khăn tang của những người mến mộ ông.

Ông được an táng cạnh mộ vợ, nay thuộc ấp 3, An Đức, Ba Tri, Bến Tre.

Sự nghiệp văn chương của Nguyễn Đình Chiểu

Nguyễn Đình Chiểu là một nhà nho tiết tháo, sống theo đạo nghĩa, tuy mang tật mù lòa và gặp lúc biến loạn nhưng vẫn giữ được phẩm cách thanh cao. Ông không chỉ là người con có hiếu, người thầy thuốc mẫu mực mà còn là một nhà thơ yêu nước, đã để lại nhiều tác phẩm có giá trị.

Ông là nhà thơ có quan niệm văn chương nhất quán. Ông chủ trương dùng văn chương biểu hiện đạo lý và chiến đấu cho sự nghiệp chính nghĩa. Nói khác hơn, ông làm thơ là để "chở đạo, sửa đời và dạy người". Vì vậy, mỗi vần thơ của ông đều ngụ ý khen chê công bằng, rạch ròi, và đều bộc lộ một tấm lòng thương dân yêu nước của ông.

Sự nghiệp văn chương của ông, có thể chia thành hai thời kỳ sáng tác:

- Giai đoạn đầu (những năm 50 của thế kỷ 19): Trong giai đoạn này, ông viết "Lục Vân Tiên" và "Dương Từ-Hà Mậu". Có thể xem đây là thời kỳ khẳng định tư tưởng nhân nghĩa, tư tưởng yêu nước yêu dân của ông.

- Giai đoạn sau bắt đầu từ ngày quân Pháp đến chiếm lấy Gia Định (1859) cho đến khi ông qua đời (1888): ngòi bút của ông ở giai đoạn này gắn bó mật thiết với cuộc sống của người dân mất nước. Trong nhiều tác phẩm như "Chạy giặc", "Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc", "Lục tỉnh sĩ dân trận vong"... ông đã lên án mạnh mẽ quân Pháp xâm lược, phê phán triều đình nhu nhược, đồng thời ca ngợi tinh thần nghĩa khí và những tấm gương chiến đấu anh dũng của nhân dân. Đây là giai đoạn phát triển cao và rực rỡ của sự nghiệp văn chương Nguyễn Đình Chiểu.

Dù ở giai đoạn nào, trong các tác phẩm của ông nổi bật lên ba đặc điểm về nội dung và hình thức, đó là ông thường dùng chữ Nôm, và bằng ngôn ngữ nghệ thuật bình dị, giàu sức gợi cảm khiến cho tác phẩm của ông có sức thu hút mạnh mẽ người đọc, nhất là đối với nhân dân miền Nam.

Ông là nhà thơ đầu tiên xây dựng thành công hình ảnh những người nông dân trong văn học Việt, đắp tô tượng đài vĩnh cửu về người anh hùng Nam Bộ tiên phong trong công cuộc chống thực dân Pháp xâm lược.

Ông đề cao tư tưởng Nho gia, xem ra có vẻ bảo thủ. Song điều đáng chú ý là các tư tưởng ấy mang nội dung đạo nghĩa nhân dân, gắn chặt với ý thức trách nhiệm đối với vận mệnh của đất nước, do đó có một ý nghĩa xã hội to lớn, khởi đầu cho một thời đại văn chương sử thi mới sau này.

So với các trước tác của các nhà văn cùng thời, Nguyễn Đình Chiểu đã có một thái độ tích cực hơn, vì dân vì nước hơn. Tuy không đứng vào hàng ngũ cầm khí giới, nhưng ông rất có cảm tình với họ, chia sẻ với họ cái hờn mất nước, lòng căm ghét quân địch và bọn hợp tác...

Một số tác phẩm nổi tiếng trong sự nghiệp văn chương của Nguyễn Đình Chiểu

Lục Vân Tiên (truyện thơ Nôm, bắt đầu soạn khoảng 1851), gồm 2.082 câu thơ lục bát. Đây là một "bản trường ca ca ngợi chính nghĩa, những đạo đức đáng quý đáng trọng ở đời" đã làm nên tên tuổi Nguyễn Đình Chiểu, và là một tác phẩm lớn của văn học Việt Nam, được nhân dân, đặc biệt là nhân dân Nam Bộ yêu chuộng.
Dương Từ – Hà Mậu (truyện thơ Nôm, bắt đầu soạn khoảng 1854). Căn cứ bản Tân Việt (Sài Gòn, 1964) do Phan Văn Hùm sao lục và hiệu đính, thì tập thơ gồm 3.456 câu, trong đó phần lớn là thơ lục bát, có xen thơ luật Đường (33 bài) và các thể khác.
Ngư Tiều vấn đáp nho y diễn ca (Ngư tiều y thuật vấn đáp, 1867?), gồm 3.642 câu, trong đó phần lớn là thơ lục bát, có xen 21 bài thơ và một số bài thơ ca, phú… trích từ các sách thuốc Trung Quốc.
Chạy giặc (1859)
Từ biệt cố nhân (1859)
Tế Cần Giuộc sĩ dân trận vong văn (tức Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, 1861)
Mười hai bài thơ và bài văn tế Tướng quân Trương Định (1864)
Thơ điếu Đông các Đại học sĩ Phan Thanh Giản (2 bài, 1867)
Mười bài thơ điếu Ba Tri Đốc binh Phan Tòng (1868)

Tác giả Nguyễn Đình Chiểu, Thơ Nguyễn Đình Chiểu

Tổng hợp

Tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Đình Chiểu

Điếu Phan Công Tòng bài 05

Thơ • 27.11.2021

Vong linh sớm gặp buổi đời suy Trăm nét cân đo ít lỗi nghì. Bóng bọt hình hài vừa lố thấy, Ngút mây phú quý bỗng tan đi. Sinh năm mươi tuổi ăn chơi mấy, Quan bảy tám ngày sướng ích chi. E nỗi dạ đài quan lớn hỏi, Cớ sao xếu mếu cỏi Ba Tri.

Con dê

Thơ • 27.11.2021

Ngọn roi Tô Vũ dấu vừa qua, Dê của ai nuôi lại thả ra. Bờ cõi mấy năm từng dọn dẹp, Râu ria một lũ tới xông pha. Nằm cao đầu chẳng kiêng thần miếu, Ăn bậy sao không sợ chủ nhà. Phải đặng lưỡi gươm người Hứa Chử, Be be đâu dám giẫm vườn ta.

Điếu Trương Định bài 01

Thơ • 27.11.2021

Trong Nam tên họ nổi như cồn, Mấy trận Gò Công nức tiếng đồn. Dấu đạn hỡi rêm tàu bạch quỷ, Hơi gươm thêm rạng thể hoàng môn. Ngọn cờ ứng nghĩa trời chưa bẻ, Cái ấn bình tây đất vội chôn. Nỡ khiến anh hùng rơi giọt luỵ, Lâm dâm ba chữ điếu linh hồn.

Chạnh tưởng Khổng Tử

Thơ • 27.11.2021

Biết ơn phụ tử nghĩa quân thần, Nhờ có trời sinh đức thánh nhân. Nét mực tu kinh ngăn đứa loạn Dấu xe hành đạo rạch trong trần. Trong đời còn cám lời than phụng, Muôn thuở đều thương tiếng khóc lân. Phải đặng bút Châu biên sách Hán, Mọi nào dám tới c

Xem bói

Thơ • 27.11.2021

Trải xem thường chuộng báo thi quy, Nồng nực mùi hương chúa Phục Hy. Tám quẻ bố ra đường bí yếu, Sáu hào xây để máy u vi. Kiết hung muôn việc vài lời đoán, Thời vận nghìn năm một lẽ suy. Bày vẽ khắp trời đường hoạ phúc, Nào con mắt tục mấy người tri.

Vương Lăng biếm Trần Bình

Thơ • 27.11.2021

Chín đời còn thấy vận Cao hoàng, Mặt mũi đâu mà vội dở dang. Dưới suối há ngờ Lưu Cao Đế, Trong thù nào có Lã ma vương. Tranh tranh Hán thất gương còn để, Phủ việt Xuân thu tội ắt mang. Muôn một cũng liều thân với nước, Cớ sao mà chịu ấn nương nương.

Điếu Trương Định bài 07

Thơ • 27.11.2021

Gò Công binh giáp ngó chàng ràng, Đoái bắc trông nam luống thở than. Trên trại Đồn Đàn hoa khóc chủ, Dưới vàm Bao Ngược sóng kêu quan. Mây giăng Truông Cóc đường quân vắng, Trăng xế Gò Rùa tiếng đẩu tan. Mấy dặm non sông đều xửng vững, Nạn dân ách nư

Điếu Phan Công Tòng bài 04

Thơ • 27.11.2021

Sao ra nhảy nhót giữa vòng danh, Son đóng chưa khô ấn đốc binh. Đuốc gió nhẹ xao đường thuỷ thạch, Cỏ hoa ngùi đọng cửa trâm anh, Trên giồng lửa cháy cờ tam sắc, Dưới gảnh đèn lờ bản thất tinh. Dẫu khiến nghe can vùng đất hiểm, Chờ trời nào đến tủi v

Hồi 01

Thơ • 06.11.2021

1. Trải xem mấy truyện chư gia, Chuyên vì đạo học, soạn ra để đời. Dị đoan xưa đã bời bời, Lại thêm đạo Phật, đạo trời, lăng nhăng, Thói đời nhiều việc băng xăng, Đố ai biết đặng đạo hằng người ta. Đua nhau kỉnh chuộng đạo tà, Một câu "quả báo&q

Điếu Phan Thanh Giản

Thơ • 27.11.2021

Lịch sĩ tam triều độc khiết thân, Phi công thuỳ tán nhất phương dân. Long Hồ uổng phụ thư sinh lão, Phụng Các không vi học sĩ thần. Bỉnh tiết tần lao sinh Phú Bật, Tận trung hà hận tử Trương Tuần. Hữu thiên lục tỉnh tồn vong sự, Nan đắc thung dung tự

Chạy giặc

Thơ • 27.11.2021

Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây, Một bàn cờ thế phút sa tay. Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy, Mất ổ bầy chim dáo dác bay. Bến Nghé của tiền tan bọt nước, Đồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây. Hỏi trang dẹp loạn rày đâu vắng, Nỡ để dân đen mắc nạn này?

Điếu Trương Định bài 03

Thơ • 27.11.2021

Gian truân kể xiết mấy nhiêu lần, Vì nước đành trao một tấm thân. Nghe chốn Lý Nhân người sảng sốt, Nhìn cồn Đa Phước kiểng bâng khuâng. Bát cơm Kê Lữ chi sờn buổi, Mảnh áo Mông Nhung chẳng nệ phần. Chí dốc ra tay nâng vạc ngã, Trước sau cho trọn chữ

Điếu Trương Định bài 04

Thơ • 27.11.2021

Quân thần còn gánh nặng hai vai, Lỡ dở công trình hệ bởi ai? Trăm đám mộ binh vầy lớn nhỏ, Một gò cô luỹ chống hôm mai. Lương tiền nhà ruộng ba mùa trước, Thuốc đạn ghe buôn bốn bể ngoài. May rủi phải chăng trời cũng biết, Một tay chống chỏi mấy năm

Tứ dân - sĩ

Thơ • 27.11.2021

Lòng hềm kinh sử mấy mươi pho, Vàng ngọc nào qua báu học trò. Hoa trái rừng nhu ra sức hái, Nghê kình biển thánh ráng công mò. Cẩm văn thêu dệt đời đời chuộng, Mùi đạo trau giồi bữa bữa no. Gặp thuở mày xanh siêng đọc sách, Mỗi câu đều hưởng phúc trờ

Hồi 05

Thơ • 06.11.2021

1235. Tuyết, Băng nay đã yên mình, Ở nơi công phủ, theo tình phu nhân. Tần Khanh xe ngựa rần rần, Từ nơi huyện ấy, trông chừng Dự châu. Các quan lại, tới bữa hầu, Tờ chương, tờ biểu, bày tâu nhộn nhàng. Tần Khanh khiến mở cho tường, Đặng cho lúa gạo,

Hồi 06

Thơ • 06.11.2021

Hai chàng về lạy gia nương, Cùng nhau bàn luận mọi đường gần xa. Nàng rằng: Chút phận không nhà, Mặc con toan liệu, mẹ già cũng ưng, Chớ lo dây đỏ vấn chưn, Lo công nghiệp buổi thanh xuân cho tròn. 1480. Sau dầu danh tạc bia son, Trời dành trong sách

Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

Thơ • 27.11.2021

Hỡi ơi! Súng giặc đất rền; Lòng dân trời tỏ. Mười năm công vỡ ruộng, chưa ắt còn danh nổi như phao; Một trận nghĩa đánh Tây, thân tuy mất tiếng vang như mõ. Nhớ linh xưa: Cui cút làm ăn; Riêng lo nghèo khó. Chưa quen cung ngựa, đâu tới trường nhung;

Hồi 04

Thơ • 06.11.2021

Họ Hà thấy nói ủ ê, Rằng: Xin gắn vó trọn bề thuỷ chung. Gượng đi tìm khắp các cung, Vậy sau mới biết đạo tùng mà theo. Chuông kia chẳng đánh sao kêu, Đèn kia muốn tỏ, không khêu cũng lờ. Dương Từ nghe phải, làm ngơ, Gắng đi theo dõi trọn giờ cùng nh

Hoa sen lỗi thì

Thơ • 27.11.2021

Sen hỡi là sen! tiếng chẳng hèn, Thấy sen lỡ vận tiếc cho sen. Ngậm cười gió hạ thơm nhiều thuở, Đua nở hồ thu trót mấy phen. Gương mặt bất phàm đâu đặng biết, Bèo tai vô dụng gọi rằng quen. Phải mà sinh gặp nơi tiên cảnh, Lá rộng cao che khắp các bè

Điếu Phan Công Tòng bài 01

Thơ • 27.11.2021

Thương ôi! người ngọc ở Bình Đông Lớn nhỏ trong làng thảy mến trông. Biết đạo khác bầy con mắt tục Dạy dân nắm giữ tấm lòng công. Đặng danh vừa rạng bề nhà cửa, Vì nghĩa riêng đền nợ núi sông. Một trận trải gan trời đất thấy, So xưa nào thẹn tiếng a

Tứ dân - nông

Thơ • 27.11.2021

Trải qua nắng hạ lúc mưa thu, Cày cấy ghe phen sức dãi dầu. Ấm lạnh trọn bề vài đám ruộng, Làm ăn giữ bổn mấy con trâu. Chuyên nghề Hậu Tắc nhà hằng đủ, Giỏi việc Mân phong nước chẳng sầu. Nhờ gặp mùa màng trời đất thuận, Cứ trăm giống thóc một tay

Tự thuật (I)

Thơ • 27.11.2021

Mối tơ ai gỡ lúc này xong, Một dải trời Nam biết mấy trùng. Kẻ ứa gan trung trương mắt ngó, Người liều dạ sắt múa tay không. Đến hay trung nghĩa theo tro bụi, Hoài của giang sơn trút biển Đông. Ơn nước, nợ nhà đành có thuở, Biết bao chờ đợi, biết ba

Điếu Trương Định bài 05

Thơ • 27.11.2021

Năm dài những mảng ngóng tin vua, Nín nhục thầm toan lẽ được thua. U kế năm hàng còn chỗ đoái, Ngô Tôn trăm chước đợi ngày đua. Bày lòng thần tử vài lời sớ, Giữ mối giang san mấy điệu bùa. Phải đặng tuổi trời cho mượn số Cuộc nầy ngay vạy có phân bua

Mưa dầm

Thơ • 27.11.2021

Văng vẳng vừa nghe tiếng sét ầm, Giang sơn mấy dặm mắc mưa dầm. Lá cây luống chịu màu sương nhuộm, Hoa cỏ từng rơi nước mắt thầm. Chắp cánh lên cây nghe quạ ó, Vảnh râu trong miếu thấy dê nằm. Trời cao khôn hỏi ngày nào tạnh, Để nỗi dân đen chịu ướ

Làm thuốc

Thơ • 27.11.2021

Trời đông sụt sùi gió mưa tây, Đau ốm lòng dân cậy có thầy. Phương cũ vua tôi gìn trước mắt, Mạng nay già trẻ gởi trong tay. Trận đồ tám quẻ còn roi dấu, Binh pháp năm mùi sẵn cỏ cây. Hỡi bạn y lâm! ai muốn hỏi, Đò xưa, bến cũ, có ta đây.

Hồi 02

Thơ • 06.11.2021

255. Hát rồi tay chống gậy lê, Vai mang bầu rượu, lần về cõi tây. Dương Từ đứng dưới bóng cây, Hỏi rằng: Lão trượng làm thầy chi chăng? Lão rằng theo thói làm ăn, Người con mắt tục, ai rằng thầy ai? Từ rằng: Tán, kiệu, mão, đai, Ngôi cao, quyền trọng

Hoàng trùng trập khởi

Thơ • 27.11.2021

Quái dữ a! Thế sự gẫm ngán trân, người trong cõi dần lân tân khổ; Cuộc đời xem lãng nhách, kẻ dưới trần lạch ạch gian lung. Năm Giáp Thìn hồng thuỷ phát trùng trùng, người thất lạc chẳng còn hoài sự nghiệp; Cơn Ất Tị cào cào sinh điệp điệp, kẻ nông

Điếu Trương Định bài 06

Thơ • 27.11.2021

Phân bua trời đất biết cho lòng, Công việc đâu đâu cũng muốn xong. Cám nỗi nhà nghiên lăm chống cột, Nài bao bóng xế luống day đòng. Đồng Nai, chợ Mỹ lo nhiều phía, Bến Nghé, Sài Gòn kể mấy đông. Dẫu biết dùng binh nhờ đất hiểm, Chẳng đành xa bỏ cõ

Văn tế lục tỉnh sĩ dân trận vong

Thơ • 27.11.2021

Hỡi ôi! Tủi phận biên manh; Căm loài dương tặc. Ngoài sáu tỉnh hãy ngợi câu án đổ, dân nhờ vua đặng lẽ sống vui; Trong một phương sao mắc chữ lục trầm, người vì nước rủ nhau chết ngặt! Nhớ các linh xưa: Tiếng đồn trung nghĩa đến xa; Thói giữ cương th

Thất Kinh Châu

Thơ • 27.11.2021

Ngũ hổ năm anh tướng rất mầu, Đâu dè đến nỗi thất Kinh Châu. Thời Lưu chưa đạt hay sao đặng, Vận Hớn còn suy giỏi mặc dầu. Tiếc bấy công trình Gia Cát Lượng, Uổng thay mỏi mệt Hán Đình hầu. Nghĩ thương cái phận Lưu Huyền Đức, Nhiều nỗi Đàn Khê dễ sá

Chúng tử tế mẫu văn

Thơ • 27.11.2021

Hỡi ôi! Dấu hạc xa miền; Tiếng quyên não tức. Sách nói hoa phút bay thời nước cũng chảy, đổi dời theo phận, máy trời đất khéo xoay; Ai rằng cây muốn lặng mà gió chẳng đừng, ngơ ngác nỗi mình, tình mẹ con vội đứt. Nhớ linh xưa: Trọn đạo tam tòng; Giữ

Điếu Phan Công Tòng bài 02

Thơ • 27.11.2021

Anh hùng thà thác chẳng đầu Tây Một giấc sa trường phận cũng may. Viên đạn nghịch thần treo trước mắt, Lưỡi gươm địch khái nắm trong tay. Đầu tang ba tháng trời riêng đội, Lòng giận nghìn thu đất nổi dày. Tiếc mới một sồng ra đặt trụm. Cài xên, con r

Điếu Trương Định bài 12

Thơ • 27.11.2021

Làm thinh hổ đứng giữa hai ngôi, Nếm mật từ đây khó nỗi ngồi. Mũi giáo Thi Toàn đừng để sét, Lưỡi gươm Dự Nhượng phải toan giồi. Đánh Kim chi sá thằng Lưu Dự, Giúp Tống xin phò gã Nhạc Lôi. Vâng hộ nước Nam về một mối, Nghìn năm miễu tặng rạng công

Điếu Phan Công Tòng bài 03

Thơ • 27.11.2021

Thương thay! Tạo vật khuấy người ta, Năm đổi làm Tây, chính lại tà. Trống nghĩa bảo an theo sấm rạp, Cờ thù công tử guộng mây qua. Én vào nhà khác toan nào kịp, Hươu thác tay ai vọi hỡi xa! Trong số nên hư từng trước mắt, Người ôi! trời vậy tính sa

Từ biệt cố nhân

Thơ • 27.11.2021

Vì câu danh nghĩa phải đi ra, Day mũi thuyền nan dạ xót xa. Người dễ muốn chi nương đất khách, Trời đà khiến vậy mến vua ta. Một phương thà tránh đường gai gốc, Trăm tuổi cho tròn phận tóc dạ. Chén rượu ấm lòng xin cạn chén, Nhớ nhau ngày khác biết s

Điếu Trương Định bài 10

Thơ • 27.11.2021

Dễ ai dằn thúc lối sau nầy, Trời bởi chưa cho vội đổi xây. Thà buổi trường sa da ngựa bọc, Khỏi nơi Đạo Chích tiếng muồng rầy. Lục lâm mấy chặng hoa sầu bạn, Thuỷ hử vì đâu nhạn rẽ bầy. Hay vậy cõi biên rong vó ký, Náu nương chờ vận có đâu vầy.

Điếu Phan Công Tòng bài 07

Thơ • 27.11.2021

Quan Phan thác trọn chữ trung thần, Ôm tiếng như người cũng nghĩa dân. Làng đế đành theo ông hữu đạo, Cõi phàm hổ ngó lũ vô quân. Lòng son xin có hai vần tạc, Giồng Gạch thà không một tấm thân. Ai khiến cuộc hoà ra cuộc chiến, Người qua An Lái luống

Than đạo

Thơ • 27.11.2021

Ba vua năm đế dấu vừa qua, Nối đạo trời rao đức thánh ta. Hai chữ can thường dằn các nước, Một câu trung hiếu dựng muôn nhà. Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm, Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà. Căm lấy lòng nhơ mong thói bạc, Trời gần chẳng gánh gá

Thư gửi cho em

Thơ • 27.11.2021

Thương tình bào đệ, Gửi bức tâm thư. Nghe em lăm toan việc tóc tơ, Nên anh mới nhả lời vàng ngọc. Hễ làm người có học, Cho biết lễ trong nhà. Chẳng trau mình sao đặng chữ tề gia, Còn nhỏ tuổi gấp chi đàng cầu tự. Ví dù muốn nơi nào thiếp nữ, Thì hãy

Đạo trời

Thơ • 27.11.2021

Đạo trời nào phải ở đâu xa, Gội tấm lòng người có giải ra. Mến nghĩa bao đành làm phản nước, Có nhân nào nỡ phụ tình nhà. Xưa nay đều chọn đường trung hiếu, Sách vở còn ghi lẽ chánh tà. Năm phẩm rừng nhu săn sóc lấy, Ấy là đạo vị ở mình ta.

Tú tài Chiểu tự thuật

Thơ • 27.11.2021

Đã đành trôi nổi tấm thân bèo, Mình nghĩ lòng mình dám nói leo. Đánh xé sau khi cò mổ vọp, Sụt trồi đâu dám ốc mang rêu. Cửa rồng muôn dặm may còn nhóm, Bến Nghé năm canh quạ hãy kêu. Chén rược xóm riềng cho cũng uổng, No sau xin để mặt ăn heo.

Tự thuật (II)

Thơ • 27.11.2021

Chiều chiều lại nhớ đến chiều chiều, Cám cảnh giang sơn biết bấy nhiêu! Dấu cũ gò bằng nền Hạ Vũ, Phép xưa khuôn trái luật Đường Nghiêu. Hứa Do ngơ mắt làm thằng mục, Sào Phủ nghiêng tai giả chú tiều. Thế vạy răn mình đừng có vạy, Cờ mao chống chỏi c

Hồi 03

Thơ • 06.11.2021

502. Họ Hà đương gẫm lời hay, Phút đâu chim hạc lại bay xuống liền. Hoá ra đồng tử có duyên, Tay cầm hai trái đào tiên, miệng cười. Bảo rằng: Hai trái, hai người, Ăn rồi mới biết là người dại khôn. 505. Ngày nay đã tới hoàng hôn, Hai người đi khỏi độ

Điếu Trương Định bài 09

Thơ • 27.11.2021

Tướng quân đâu hỡi có hay chăng? Sáu ải cơ đồ nửa đã ngăn. Cám nỗi kiến ong ra sức dẹp, Quản bao sâu mọt chịu lời nhăng. Đá kêu rêu mọc bia Dương Nghiệp, Cỏ úa hoa tàn mả Lý Lăng. Thôi vậy thì vậy thôi cũng vậy, Anh hùng đến thế dễ ai dằn.

Điếu Phan Công Tòng bài 09

Thơ • 27.11.2021

Làm người trung nghĩa đáng bia son, Đứng giữa càn khôn tiếng chẳng mòn. Cơm áo đền bồi ơn đất nước, Râu mày giữ vẹn phận tôi con. Tinh thần hai chữ phao sương tuyết, Khí phách nghìn thu rỡ núi non. Gẫm chuyện ngựa Hồ chim Việt cũ, Lòng đây tưởng đó m

Lăng mẫu tống sứ

Thơ • 27.11.2021

Hoàng hoa mấy dặm điệp tin qua, Xin nhắn Vương Lăng bỏ chuyện nhà. Đầu đội trời Lưu thờ kẻ lớn, Hơn về đất Hạng thấy đàn bà. Thảo ngay khuyên chớ hai lòng trẻ, Còn mất màng chi một phận già. Ngựa trạm riêng đưa lời thiết gửi, Trong quân hùm hổ khó lâ

Điếu Phan Công Tòng bài 06

Thơ • 27.11.2021

Ba Tri từ vắng tiếng hơi chàng, Gió thảm mưa sầu khá xiết than. Vường luống trông xuân hoa ủ dột, Ruộng riêng buồn chủ lúa khô khan. Bầy ma bất hạnh duồng làm nghiệt, Lũ chó vô cô cũng mắc nàn. Người ấy vì ai ra cớ ấy, Chạnh lòng trăm họ khóc quan Ph

Văn tế Trương Định

Thơ • 27.11.2021

Hỡi ơi! Giặc cỏ bò lan; Tướng quân mắc hại. Ngọn khói Tây bang đóng đó, cõi biên còn trống đánh sơn lâm; Bóng sao Võ Khúc về đâu, đêm thu vắng tiếng canh dinh trại. Nhớ tướng quân xưa: Gặp thuở bình cư; Làm người chí đại. Từ thuở ở hàng viên lữ, pháp

Ngựa Tiêu Sương

Thơ • 27.11.2021

Tiếng đồn ngàn dặm ngựa Tiêu Sương, Lầm đứa gian mưu nghĩ khá thương. Giậm vó chẳng màng ăn cỏ Tống, Quày đầu lại hí nhớ tàu Lương. Chẳng cho chủ khác ngồi lưng cổ, Thà chịu vua ta nắm khớp cương. Ngựa nghĩa còn cưu nhà nước cũ, Làm người bao nỡ phụ

Tứ dân - công

Thơ • 27.11.2021

Hoá công máy móc ở đâu nà, Trăm thợ nhân gian nghẻ ngóc ra. Sáu tỉnh đua làm nghề khéo léo, Năm châu sắm đủ của xây xoa. Mẫu tuồng đơn kép theo hình thế, Mỗi việc lâu mau tại ý ta Máy tạo trong tay nào có vụng, Chi lăm lương đống nước cùng nhà.

Nước lụt

Thơ • 27.11.2021

Trời mưa từng trận gió từng hồi, Thế giới bao nhiêu nước khỏa rồi. Lũ kiến bất tài đòi chỗ bợ, Đấu bèo vô dụng kết bè trôi. Lao xao rừng cụm nghe chim chíp, Lổm xổm giường cao thấy chó ngồi. Nỡ để dân đen trên gác yếu, Này ông Hạ Vũ ở đâu ôi!

Điếu Trương Định bài 02

Thơ • 27.11.2021

Linh hồn nay đã tách theo thần, Sáu tỉnh còn roi dấu tướng quân. Mực sở lãnh binh lờ mắt giặc, Son bằng ứng nghĩa thắm lòng dân. Giúp đời dốc trọn ơn nam tử, Ngay chúa nào lo tiếng nghịch thần. Ốc ngỡ tướng tinh rày trổ mặt, Giúp xong nhà nước buổi g

Điếu Phan Công Tòng bài 10

Thơ • 27.11.2021

Như còn chẳng gọi thế rằng cô, Cái chuyện hoa vi trước hoạ đồ. Sở hỡi trót ghi cừu họ Ngũ, Hán đâu khỏi trả hận thằng Nô. Vàng tơ sử Mã giồi đường sứ, Búa vớt kinh lân lấp dấu hồ. Ngày khác xa thư về một mối, Danh thơm ngươi tới cõi hoàng đô.

Điếu Trương Định bài 11

Thơ • 27.11.2021

Đâu vầy sấm chớp nổ thình lình, Gió bặt thêm buồn mấy đạo binh. Ngựa trạm xăng văng miền bắc khuyết, Xe nhung ngơ ngẩn cõi Tây Ninh. Bài văn phá lỗ cờ chưa tế, Tấm bảng phong thần gió đã kinh. Trong cuộc còn nhiều tay tướng tá, Lời nguyền trung nghĩa

Thảo thử hịch

Thơ • 27.11.2021

Tượng mảng: Lẽ trời sinh vật; Vật ấy nhiều loài. Lấy câu thuận tính làm lành; Thấy chữ nghịch thường mà ngán. Nhỏ là loài ong kiến, còn biết nghĩa quân thần; Lớn là loài hổ lang, cũng niệm tình phụ tử. Kìa như thước báo tai, cưu báo hỷ, đời cũng nhờ

Điếu Phan Công Tòng bài 08

Thơ • 27.11.2021

Bâng khuâng ngày xế cả than trời, Ai đổ cho người gánh nạn đời. Nếm mật Cối Kê đâu chẳng giận, Cắp dùi Bác Lãng há rằng chơi. Một sòng cung kiếm rồi vay trả. Sáu ải tang thương mặt đổi dời. Thôi! mất cũng cam, còn cũng khổ, Nay Kim mai Tống thẹn làm

Trời bão

Thơ • 27.11.2021

Phi liêm xe ngựa đóng phương nao? Oai gió đưa ra nước bến trào. Thổi thốc miếu chùa hơi vụt vụt, Xô nhào cây đá tiếng ào ào. Ai rằng đầm Lộc mê Ngu Thuấn? Ta nhớ sông Tuy giải Hán Cao! Một trận bão rồi bờ cõi sạch, Trời thu như cũ mãi không xao.

Đơn đao phó hội

Thơ • 27.11.2021

Hiểm nguy đâu núng chí anh hào, Phó hội mình đeo một lưỡi đao. Chén rượu vội vàng khi tiếp rước, Ngọn gươm thong thả lúc ra vào. Oai hùm gặp gió đưa hơi mạnh, Lũ chó rùng mình nép trí cao. Theo gót Kinh Châu nên nghiệp cả, Nghìn năm còn để tiếng vườ

Tứ dân - thương

Thơ • 27.11.2021

Một câu thế lợi mở muôn nguồn, Giàu có đua nhau việc bán buôn. Các chợ sinh tài trăm họ nhóm, Chiếc thuyền trực hoá bốn phương luồn. Trái cân Yến tử không rơi dấu Cuốn sách Đào công chẳng hết tuồng. Chờ giá rủi may may gặp vận, Ra vào biết mấy của ng

Điếu Trương Định bài 08

Thơ • 27.11.2021

Ai toan cho thấu máy trời sâu, Sự thế nghe thôi đá lắc đầu. Giặc cỏ om sòm mưa lại nhóm, Binh sương lác đác nắng liền thâu. Cờ lau đã xếp trên Giồng Cát, Trống sấm còn gầm dưới Cửa Khâu. Cảnh ấy những mơ người ấy lại, Hội nầy nào thấy tướng quân đâu?