Khúc thứ hai: Những cánh cửa sổ, hồi chuông và buổi sáng

trí nhớ tôi là ngôi nhà nằm ven sông Đáy ngôi nhà có rất nhiều cửa sổ có cánh cửa ngó xuống nỗi lầm than mấy đời chạy giặc những ngôi mộ xới nhanh giấu xác người chết trẻ xác chị, xác anh Nho Quan mồng ba Tết những viên đạn lửa không hận thù những v

Nội dung bài thơ: Khúc thứ hai: Những cánh cửa sổ, hồi chuông và buổi sáng

trí nhớ tôi là ngôi nhà nằm ven sông Đáy

ngôi nhà có rất nhiều cửa sổ

có cánh cửa ngó xuống nỗi lầm than mấy đời chạy giặc

những ngôi mộ xới nhanh

giấu xác người chết trẻ

xác chị, xác anh

Nho Quan mồng ba Tết

những viên đạn lửa không hận thù

những viên đạn lửa rất khoái trá

tôi chắc người xạ thủ Tây đen, Tây trắng nào đấy

phải sằng sặc cười

lúc thấy viên đạn lửa của họ xuyên suốt thân thể anh tôi

lồ lộ bên bờ ruộng.

nửa đêm

người đem tin

đập gấp rút cả đôi cánh cửa gỗ lim

tiếng thình thịch nện, dội những bộ ngực thoi thóp vùng Tề

mẹ tôi xé chiếc áo dài trắng

quấn lên đầu chúng tôi

chính bà, cũng không quên, chít lấy cho mình

mảnh tang mới

hay khúc lòng bà đứt đoạn, rói, tươi?

mai tôi chết, ai cười? ai khóc rống?

ai đêm nay, tắm gội bến sông này?

trí nhớ tôi là ngôi nhà nằm ven sông Đáy

ngôi nhà có rất nhiều cửa sổ

có cánh cửa ngó xuống tám mươi lăm năm làm người u ám

tám mươi năm lầm than, nín lặng

tám mươi lăm năm hoạ biếm

nửa đêm tỉnh dậy

đôi mắt goá bụa mẹ tôi không ngấn lệ

trí nhớ tôi có cánh cửa

ngó xuống ngôi nhà tôi đã ở

ngôi nhà ngày một vắng đi những đứa con

ngôi nhà tản cư trở về từ Do Lễ

như miếng thịt trâu thui chỗ đen chỗ xỉn

mẹ tôi ngồi xổm, xoa mãi đôi bàn tay gân xanh

trên xác những con chó bị bắn chết

những con chó hằng vẫy đuôi mừng rỡ mỗi khi bà trở về

chẳng rõ tự trời nào?

(như chúng, tôi cũng chẳng biết)

những con chó có số tuổi lớn hơn tuổi tôi,

cách chi không mừng

khi nhân số gia đình mỗi ngày mỗi giảm

kẻ đi theo Thầy tôi

về bên kia thế giới

đứa đi theo kháng chiến

đứa trở lại Hà Nội

đứa đi Yên Mô, Việt Trì

không ngày về

lúc mẹ tôi còn quá trẻ

và phép lạ chưa từng xảy ra cho ai.

trí nhớ tôi là ngôi nhà nằm ven sông Đáy

ngôi nhà có rất nhiều cửa sổ

có cánh cửa sổ ngó xuống bước chân ngược xuôi của mẹ tôi

trên lộ trình Hà Nội - Phủ Lý

những đoạn đường bị đắp mô

những đêm bạn hàng phải ngủ trọ

tiếng moọc chê câu vào từng hố mắt đêm đen

tiếng nổ cắc bùm bắn đi niềm tang chế

mẹ tôi bưng mặt

khấn nguyện vong linh thầy tôi

phù hộ cho bà sống

để trở về

nuôi lấy những đứa con côi cút

những đứa con không cha

những đứa con mất anh, mất chị

trí nhớ tôi có nhiều cánh cửa

ngó xuống buổi cơm chiều

bữa cơm có cút rượu trắng

cái cốc sành

mẹ tôi vừa uống vừa kể chuyện ngày... xưa

ngày xưa của bà, ngày thầy tôi chưa mất

bữa cơm nào cũng chấm dứt bằng nước mắt

khi ấy tôi còn quá nhỏ

để hiểu mẹ tôi khóc

vì:

xót thương cảnh côi cút của chúng tôi

nhớ thương chồng

hay công việc làm ăn lỗ lã?

trí nhớ tôi là căn nhà nằm trên đường Phúc Kiến

căn nhà có rất nhiều cửa sổ

có chiếc ngó xuống nỗi bịn rịn của mẹ tôi

khi bà buộc phải gửi chị em chúng tôi ở lại.

đó là lúc chiến tranh đã quay gót trở lại quê tôi

sông Đáy mỗi sớm mai

đã nhiều thêm xác trôi

có xác Ta, trôi gần xác Tây,

có người ta làm gan vớt lên

chôn giùm lấy phước.

bữa cơm nào của gia đình tôi

cũng thoảng mùi thây rữa

trước khi gửi chị em chúng tôi lên Hà Nội

ở với người con dâu khăn tang còn quấn quanh đầu mướt trẻ

mẹ tôi dẹp bớt bàn thờ

bà bảo bầy nhiều bàn thờ mà không khói nhang

chỉ thêm tội vong linh người quá cố

từ đó chỉ còn mẹ tôi

và u già

giữa ba bốn dẫy nhà mênh mông, sụp đổ

những dẫy nhà chỉ còn sự vào, ra bóng hình

kẻ chết.

nếu không có chúng tôi

chắc mẹ tôi cũng đã trở thành một trong những bóng ma

dật dờ đi lại...

trí nhớ tôi là căn nhà đầu phố Huế

căn nhà có rất nhiều cửa sổ

có cánh cửa ngó xuống những giọt lệ tức tưởi, lõng bõng rơi ướt

lòng mẹ tôi

lúc bà kể một người đàn ông ngỏ ý muốn cưới bà làm vợ

mẹ tôi nghĩ

dễ chẳng có xỉ nhục nào lớn lao hơn dành cho vong linh thầy tôi

nơi chín suối

từ đó

mẹ tôi cố tình làm cho mình tiều tuỵ hơn

quanh năm quần thâm đen, áo vá

vấn tóc, chụp khăn

(chít hình mỏ quạ)

mẹ tôi lụp xụp, đôi mắt lụp xụp...

trước bàn thờ chồng con

bà thấy như thể mình thêm có lỗi

không chỉ với chúng tôi

mà luôn người vắng mặt!

những đêm mùa đông Hà Nội

mẹ tôi đốt lò than

gấp đôi tấm chăn bông

đắp hết cho tôi

bà ru tôi ngủ bằng giọng kể thì thầm

(tiếng ru buồn của một người đàn bà Việt Nam goá bụa)

nhiều khi

sực tỉnh

tôi còn nghe bà ru

như ru nỗi lầm than của chính đời bà ghẻ, lạnh.

trí nhớ tôi là căn nhà ở đường Triệu Việt Vương

căn nhà có rất nhiều cửa sổ

có cánh cửa ngó xuống những sợi tóc mẹ tôi bạc trắng

những sợi tóc rớt trên những quả trứng luộc (đã bóc)

những quả trứng luộc mang xuống từ các bàn thờ

những ngày giỗ chồng

những ngày giỗ con

những quả trứng luộc lạnh tanh

không hiểu vì sao tôi rất thích ăn

bao giờ bà cũng để dành cho tôi

cùng tàn hương và mùi nhang khói.

trí nhớ tôi mở những cánh cửa ngó xuống mâm cơm

có miếng giò, miếng chả

có miếng thịt heo, có miếng thịt vịt

những miếng ngon mẹ tôi dùng đũa cời lên

cho con cái gắp trước

phần bà, luôn giành lấy miếng xương, miếng xẩu

phần bà, luôn giành lấy đĩa dưa, đĩa cà, đĩa rau...

những món ăn không đứa con nào muốn đụng đũa

trí nhớ tôi mở những cánh cửa ngó xuống đêm thâu

những đêm Hà Nội, mùa hè, sốt nóng

gió Lào liếm ngọt những chiếc mùng cản muỗi

nhiều khuya tỉnh dậy

tôi thấy mẹ tôi vẫn quạt đều

chiếc quạt nan không hề ngừng lại

tựa điều cần thiết với bà

không phải là chợp mắt giây lát

mà đứa con út của bà ngủ có ngon không?

trí nhớ tôi có những cánh cửa mở vào căn phòng

trên phản gụ mẹ tôi rũ rượi, khóc

lúc các anh, chị tôi hỗn xược với bà

suốt mấy chục năm có mẹ

chưa bao giờ tôi nghe

một nhiếc mắng nào từ nơi mẹ dành cho con cái

chẳng một lời nào khác hơn

sự tủi thân làm chảy những giọt lệ xát muối

hình như mẹ tôi chỉ biết khóc

và kêu gào thầy tôi trở về

chứng giám sự bất mục bất hiếu của chúng tôi

tôi nhớ không ít lần mẹ tôi quơ vội chiếc nón lá

chụp lên đầu. Bưng mặt. Tức tưởi bỏ nhà ra đi

vì lũ con hư đốn.

những lần núp sau cánh cửa

tôi nhìn, khóc theo và oán hận mọi người

oán hận hết thẩy!

trí nhớ tôi là căn phòng ở đường Cát Dài, Hải Phòng

căn nhà có rất nhiều cửa sổ

có cánh cửa ngó xuống buổi sáng

buổi sáng mẹ tôi nhất định không chịu vào Nam

bà không thể bỏ mặc mồ mả chồng con hoang, lạnh

đã xuống tới Hải Phòng, mẹ tôi còn rẫy rụa đòi về

có thể với bà

đời sống đã chẳng còn điều gì đáng kể hơn mồ mả

phải chăng mồ mả chồng, con

đã nối mẹ tôi vào đời sống?

cuối cùng rồi bà cũng phải leo lên chiếc xe jeep nhà binh

chạy thốc bến tầu

khi bà thấy chúng tôi, đồng loạt, khóc rống.

anh tôi hứa nhiều lắm ba năm

sau tổng tuyển cử

anh sẽ đưa bà trở về

với mồ mả.

ba năm, chớp mắt đã trở thành hai mươi năm dạt trôi, mất dấu

không ai có thì giờ (luôn cả mẹ tôi)

nhẩm tính xem đã thêm bao nhiêu buổi chiều

mẹ tôi ngồi lặng lẽ với cút rượu trắng

chiếc cốc sành

giọt lệ khô

và đôi mắt loà nát, mủn thịt, xương chồng, con cõi khác.

trí nhớ tôi là ngôi nhà mặt tiền đường Phan Bội Châu,

Hội An

bước dừng chân di cư thứ nhất

mẹ tôi ngồi ca cẩm về người anh thứ hai của tôi

đột nhiên mất tích

anh bỏ đi không một mảnh giấy

chị Quỳnh tôi kể có nghe anh nói, hoà bình rồi

anh phải trở về Phủ Lý

anh muốn về coi lại phần đất bên dưới miếng gạch chôn nhau của

anh

đó cũng là nơi cả bầy chúng tôi được sinh ra

mà tôi là con út

đứa con chưa bước vào tuổi lên ba thì cha đã mất

những ngày thơ ấu, tôi sống trong bóng râm khổng lồ

của mấy dẫy nhà héo gầy gạch ngói

những bức tường đá cắm đầy miểng chai

gốc hoa giấy cỗi già. những bông hoa bầm đỏ

cây thiên lý bò theo chiều dọc

bức tường thành có những khoảng bị bom khoét loét

bến sông Đáy nêm chật bấp bênh bè mương, bè nứa

bạn hàng nào đó, thả xuôi

mỗi tuần, đoàn phu lực lưỡng tha lên

cứa những gai sắc trên mặt đá xanh

trước khi ném vào chiếc sân sau nhà tôi.

rất nhiều buổi trưa tôi trèo chơi trên những đống gạch ngói

chất cao hơn núi

sau này tôi mới hiểu ra

từ ngày thầy tôi chết

mẹ tôi phát triển nghề buôn bán vật liệu xây cất nhà

cho cả tỉnh

những buổi sáng ngắm nhìn người làm rửa sạch từng cây bương,

cây nứa

những cây bương to ba bốn lần hơn cây tre

vân bóng những sợi gân nâu, vàng óng ánh

những cây bương chỉ soi tỏ một phần mặt tôi

nhưng chúng lại là tất cả cuộc đời

và kỷ niệm gần gũi nhất

vương, sót lại cho mẹ tôi.

trí nhớ tôi là ngôi nhà trông ra bến Bạch Đằng,

Đà Nẵng

ngôi nhà có rất nhiều cửa sổ

có cánh cửa ngó xuống nỗi buồn thiu, chảy của mẹ tôi

bất lực nhìn bầy con lớn lên

có phần chậm hơn khoảng cách gia tăng

khi cuộc qua phân đất nước biến bà thành kẻ vô dụng

những biến chuyển nằm ngoài dự tính của một người đàn bà

vốn không quen ngồi yên một chỗ

là thảm kịch không tên

(cũng chẳng được ai biết tới)

vậy mà lần lữa thành hai mươi năm

hơn hai mươi năm

mẹ tôi chỉ còn những chỗ... ngồi, nhắc nhở chồng con

hơn hai mươi năm, bà sống bằng nỗi nhớ mồ mả không người hương

khói

và chờ những bữa cơm

ly rượu thuốc

những đứa cháu thêm

những đứa con bắt đầu vắng mặt...

hai mươi năm ngựa thồ thôi bương bả

hai mươi năm lẫn lộn bóng ma hiện, khuất?

đời phẳng, nhạt giấu niềm vui dưới đáy?

hồn trên cao, xương, thịt vốn ngang tầm?

những ngày cuối cùng trước khi chúng tôi ra đi

mẹ tôi ngồi trong căn nhà đường Trương Minh Giảng

anh tôi kể, 29 tháng Tư

nếu tôi về kịp, chắc mẹ tôi đã đồng ý ra đi

tôi cho đó chỉ là sự tự đánh lừa

cho tâm hồn anh yên ổn

trên hai mươi năm đợi chờ

mẹ tôi chỉ ước mơ ngày

bốc mộ chồng, con.

tôi không nghĩ có một bà mẹ Việt Nam nào

muốn chết ngoài tổ quốc

mười năm nhang khói đi qua

mười năm thêm đè nặng

trên đôi vai muốn chai

bởi gánh đời tử sinh

một ngày tôi nghe tin

mẹ tôi loà trí nhớ!

nhưng liệu bà có loà luôn nỗi nhớ thương con?

trí nhớ tôi là ngôi nhà đường Ranchero Way

ngôi nhà có rất nhiều cửa sổ

có cánh cửa sổ ngó xuống dấu chân thứ nhất của mẹ tôi

từ biển Đông bước lại

về với cháu, con.

những khuya khoắt tỉnh dậy

mẹ tôi chỉ băn khoăn một điều:

“cửa giả”

bà sợ chúng tôi quên khoá cửa

trộm lẻn vào lấy gạo, lấy cơm!

hơn hai năm ở đấy

chưa bao giờ mẹ tôi có thể nghĩ rằng bà đã sống ngoài đất nước

hơn hai năm không thật

hơn hai năm: vẫn một quê nhà.

buổi sáng mưa.

buổi sáng Lãm nhận là người nuôi nấng mẹ tôi

để xin giấy xác nhận được hưởng trợ cấp y tế của chính phủ

(buổi sáng mưa. như mưa buổi sáng liệm xác mẹ tôi)

chúng tôi đưa bà vào bệnh viện dành cho người lớn tuổi

lúc bị những cô y tá người Mỹ chạm đụng thân thể

lần đầu tiên tôi đọc được nỗi kinh hoàng

trong đôi mắt mẹ tôi đã tựa những cùi nhãn đục

con gái tôi bật khóc

lúc buộc phải lui ra!

(tôi mong con tôi giữ được xúc động này

lâu chừng tuần lễ!)

buổi tối trở lại

người ta mặc cho mẹ tôi chiếc áo bệnh nhân, xám

mưa tối con đường cụt

mấy cụm hoa multiple colors ngoài hiên nhà thương dập nát

như ai đó vừa đang tâm vò nát

và da mặt mẹ tôi

dường cũng mới bị ai vò nát, như thế.

trí nhớ tôi là ngôi nhà trên đường Imperial Highway

ngôi nhà có rất nhiều cửa sổ

có cánh cửa sổ ngó xuống những ống nylon chằng chịt, lồm cồm

bò khắp thân thể mẹ tôi

cái thân thể có tới tám mươi lăm năm ở cùng đất nước.

tám mươi lăm năm làm người Việt Nam chiu chắt.

tám mươi lăm bất biến một mầu da.

tám mươi lăm năm một xác thân

nếu cắt chia thành từng phần rất nhỏ

thì mỗi phần sẽ là một cảnh tượng đất nước thân yêu

từ Nam ra Bắc.

cảnh tượng nào cũng ắp đầy xác chết!

cảnh tượng nào cũng vẫn một tên chung!

bây giờ mẹ tôi nằm đây

nắp quan tài mở rộng

những ống dây nylon đã được rút khỏi mũi, mồm

khỏi cánh tay

khỏi bụng

khỏi ngực

những vết bầm, tím vì băng keo cột giữ những mũi kim truyền

nước biển.

vẫn còn

vẫn còn vết máu ứa hai bên mép

kết quả của những vùng vẫy

đập mặt vào thành giường

vẫn còn tám mươi lăm năm buồn bã một con người

vẫn còn xác lạnh

một xác lạnh căm đang đổi mầu từ vàng sang xám ngoét.

tiếng tụng kinh

trên những khăn tang, mái đầu

cúi xuống. Cúi xuống. Cúi xuống

hồi kinh siêu độ đứt ngang

như tiếng còi xe bên kia lộ hắt lên rồi ngúm tắt

anh tôi chống gậy đi giật lùi

chiếc xe lăn cỗ quan tài lách ra khỏi cửa

buổi sáng tươi mởn. Nắng hát trên những vòm phong úa đỏ

ngôi nhà thờ đối diện nổi hồi chuông vui

lễ cưới bắt đầu

(ngày giờ tốt?)

những tiếng khóc âm âm lăn theo bánh xe cao su

lăn chị tôi ngã xuống

mảnh khăn tang rớt trên nền xi măng soi bóng buổi sáng đẹp

tôi mím môi

me ơi!

những chiếc xe nối đuôi nhau

tựa về thế giới khác

tôi mím môi

Me. Me. Me. Me. Me...

và tự nhắc:

cố mà đừng khóc.

buổi sáng trên lầu hai của căn nhà sơn trắng

ngôi nhà có rất nhiều cửa sổ

có cánh cửa quên không mở ra

(cánh cửa khép kín

từ hôm qua

sau khi nắp hòm đóng lại!)

xác mẹ tôi trên chiếc xe lăn có bánh cao su

xe máu xương Việt Nam chờ ngày tàn rữa

xe Việt Nam, biển có đưa về?

Bài thơ Khúc thứ hai: Những cánh cửa sổ, hồi chuông và buổi sáng của tác giả Nhà thơ Du Tử Lê - Lê Cự Phách, được trích dẫn nguyên văn từ các nguồn chính thống và đã kiểm chứng.

Nhà thơ Du Tử Lê - Lê Cự Phách

Nghệ danh: Du Tử Lê

Tên thật: Lê Cự Phách

Xem thêm: Tiểu sử Tác giả Du Tử Lê - Cuộc đời, Sự nghiệp, Phong cách sáng tác

Nhà thơ Du Tử Lê, Thơ Du Tử Lê, Tập thơ Ở chỗ nhân gian không thể hiểu

Tổng hợp